यस पुस्तकमा मधेस विद्रोहको बहुआयामिक असर/प्रभावहरूको आत्मविश्वास दृढ हुनुका बाबजुद सामाजिक–राजनीतिक वृत्तमा माघे विद्रोहबाट प्रत्यक्ष फाइदा पाएका मधेसीहरू सीमित छन् भने दूरदराजमा यो विद्रोहले केही तात्विक असर नगरेको अनुभव गर्ने मधेसीहरू धेरै छन् । त्यसैले माघे विद्रोहले नेपालको इतिहासमा पहिलो पल्ट मधेसी समावको सामाजिक सम्बन्धमा व्यापक परिवर्तन ल्याउने धेरै आधारहरू खडा गरेको छ । यस पुस्तकमा स्थानीय तहमा वा राष्ट्रिय स्तरमा सामाजिक–राजनीतिक सम्बन्धमा फेरबदल ल्याउन सक्ने माघे विद्रोह कसरी भयो भनेर चित्रण गर्ने प्रयास भएको छ । मधेस द्वन्द्वले माघे विद्रोहपछि विभिन्न उतार चढाव तय गरेको भए पनि २०६३ पुस–माघले मधेसीको सवाललाई नयाँ सांस्कृतिक–राजनीतिक मान्यता प्रदान ग‌र्‌यो । माघे विद्रोहले निम्त्याउने विविध आयाम पूर्व नै पूर्वी र मध्य तराईमा फैलिएको असन्तोषबाट प्रारम्भमै राजनीतिक दलहरूमा हाबी छोटो राजनीतिक स्वार्थ एवं आपसी द्वेषको अलावा तत्कालीन समयमा मधेसी सवाललाई बुझ्ने सन्दर्भमा देखिएको कमीले पनि काठमाडौँका वर्चश्ववादीहरू मधेसीहरूप्रति आक्रामक थिए । मधेसीहरूको अस्तित्वलाई नै नकारेको नेपाली समाजले एकाएक उनीहरूले प्रदर्शन गरेको साहसलाई स्वीकार्न सकेन । नेपाली समाजमा वर्चश्व भएकाहरूले मधेसीहरूको न्यायोचित सङ्घर्षलाई आफूमाथिको खतराको रूपमा बुझे । यसले पनि माघे विद्रोह र त्यसपछिका आयाम चौतर्फी दृष्टिले जटिल बन्दै गयो । यस पुस्तकमा समावेश अधिकांश लेखहरू यिनै विश्लेषणहरूमा केन्द्रित छन् ।

भास्कर गौतम मार्टिन चौतारीसँग आबद्ध अध्येता हुन् । छायामा जनजाति (२०५८), नेपालमा गरिबीको बहस (२०६१), सहरीकरणः जीविकाको विविध आयाम (२०६३) र माओवादी विद्रोहः सशस्त्र सङ्घर्षको अवधि (२०६४) उनको सह-सम्पादनमा प्रकाशित प्रमुख पुस्तकहरु हुन् । विभिन्न पुस्तक र पत्रपत्रिकामा नेपालको समसामयिक विषयहरुमा उनका लेखहरू प्रकाशित छन् ।
 

विषयसूची

• प्राक्कथन
• परिचयः मधेसी विद्रोह : नैराश्यको राजनीति
  भास्कर गौतम
• मधेसी विद्रोहको ऐतिहासिक विवेचना: पूर्वी मधेसको सन्दर्भ
  विजयप्रसाद मिश्र
• अप्रत्यासित नेपालगञ्ज दङ्गा
  शालिकराम सापकोटा र सीपी सिंह
• मधेस विद्रोहमा सिरहा–सप्तरी
  रामरिझन यादव
• सुनसरी–मोरङमा मधेसी जनविद्रोह
  राम नरेश यादव
• बारा, पर्सा र रौतहटमा मधेसी विद्रोह
  वीरेन्द्रकुमार साह
• थप सन्दर्भ सामग्री
  चिरन मानन्धर र तीर्थ विष्ट
• अनुसूची
• लेखक परिचय