चौतारी पुस्तक श्रृंखला २४
१९९० को राजनीतिक परिवर्तनभन्दा अघि स्वास्थ्यबारे हुने लेखन तथा बहसहरू दुर्लभ नै थिए । स्वास्थ्य नीतिबारे औपचारिक दस्तावेज बनेको थिएन । अल्पकालीन वा दीर्घकालीन योजनाहरु र्सार्वजनिक हुँदैनथे । दातृ संस्थाहरूमा स्वास्थ्य नीति कार्ययोजनाहरू र कार्यक्रमहरू कहाँ कसरी निर्माण हुन्थे वा कार्यान्वयन हुन्थे यसको पनि सार्वजनिक लेखाजोखा थिएन । स्वास्थ्यकै स्थितिको पारदर्शितामा पनि सरकार अत्यन्तै संकीर्ण थियो - एचआइभी पोजेटिभको संख्यालाई सार्वजनिक गर्न बन्देज थियो । नेपालबाट अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा हैजा रिपोर्टिङ हुँदैनथ्यो । त्यति मात्र होइन राजधानीमा वितरण हुने खानेपानीको गुण परीक्षण गर्न र त्यसको नतिजा प्रकाशित गर्न समेत अनुमति थिएन । पेशागत समूह, उपभोक्ताहरू, मिडिया आदि यथेष्ट सचेत नभइसकेकोले लेखन, चर्चा, परिचर्चाहरू विरलै हुने गर्दथ्यो । सन् १९९० पछि मात्रै स्वास्थ्य नीति, योजना तथा समस्याहरूबारे आलोचनात्मक छलफलको शुरुआत हुन सक्यो । यो पुस्तक यिनै लेखहरूको एउटा सँगालो हो ।
भास्कर गौतम मार्टिन चौतारीसँग आबद्ध अध्येता हुन् । उनको सह-सम्पादनमा छापामा जनजाति (२०५८), नेपालमा गरीबिको बहस (२०६१) प्रकाशित छ । नेपाली छापा र दृश्य मिडिया, चन्दागुठी र नेपाली राजनीतिसम्बन्धी उनका लेखहरु प्रकाशित छन् ।
अनिल भट्टराईले जवाहरलाल नेहरु विश्वविद्यालयबाट सन् २००२ मा सामाजिक स्वास्थ्यमा एमफिल गरेका हुन् । उनी नेपाल दक्षिण एसिया केन्द्रका निर्देशक हुन् । उनको सम्पादनमा वार्ताद्वारा राजनीतिक निकासः नेपाल, श्रीलङ्का र दक्षिण अफ्रिकाका अनुभवहरु (२०६१) प्रकाशित छ । हाल उनी जनसङ्ख्या र प्रजनन् स्वास्थ्यको राजनीति विषायक अनुसन्धान गर्दैछन् ।
विषय सूची
- प्राक्कथन
- आभार
- परिचयः जनस्वास्थ्य र राज्य
शरद वन्त
- भाग एकः स्वास्थ्यको अवस्था र बुझाइ
- एकः स्वस्थ रहने नेपाली परम्परा
सरोज पन्त
- दुईः धेरै केटाकेटी मरिरहेका छन्
- तीनः औलो पहाड चढ्दैछ
राजेश घिमिरे
- चारः स्वस्थ वातावरणमा जुटेको अस्वास्थ जीवन
ऋषिकेश पाण्डे
- पाँचः प्राणघातक एड्सः आम नेपाली पनि खतरामा
स्वस्तिका भट्टराई
- छः पोखरीको पानी पिउँदैछन् प्रजा
केशव खनाल
- सातः मरेपछि औषधि
सुशील मैनाली
- आठः जुम्लाः सबै कुरा देउताको हातमा
प्रतीक भण्डारी
- नौः थोरै मानिसका धेरै रोग
मोहन मैनाली
- दसः महिला स्वास्थ्यको दयनीय अवस्था
डा. अरूणा उप्रेती
- एघारः ग्रामीण महिलाहरूको आम समस्या आङ खस्ने रोग
डा. अरूणा उप्रेती
- बाह्रः लिङ्गभेदी समाजको प्रतिबिम्बः ब्रि्रँदो महिला स्वास्थ्य
अञ्जु क्षेत्री
- तेह्रः बोक्सी, धामीझाँक्री र जनस्वास्थ्य
अनिल भट्टर्राई र सुजाता थापा
- चौधः आयुर्वेद
मञ्जु शर्मा
- पन्ध्रः आधुनिकताले थिचिएको औषधिको रैथाने ज्ञान
क्नूट- एरिक हेले
- भाग दुईः स्वास्थ्य नीति र कार्यक्रम
- सोह्रः प्राथमिक स्वास्थ्य सेवाको जन्म र अल्मा अटाको मृत्यु
डेभिड वार्नर
- सत्रः नुन- चिनी- पानी साम्राज्यवादीहरूको शिकार बनेको होइन
कविताराम श्रेष्ठ
- अठारः बीस वर्षो स्वास्थ्य योजनाको समीक्षा
डा. चैतन्य मिश्र
- उन्नाइसः मर्ममा नै अल्मलिएको नेपाली काँग्रेस सरकारको स्वास्थ्य नीति
महेश मास्के
- बीसः स्वास्थ्य नीतिः धनी देशको नक्कल काम लाग्दैन
स्टेफेन बेजरुच्का
- एक्काइसः प्राविधिक स्वास्थ्य शिक्षाको निजीकरणः अभिशाप कि उपचार -
इयान हार्पर र राधा अधिकारी
- बाइसः स्वास्थ्य बिमाले जन्माएका प्रश्नहरू
डा. केदारनरसिंह केसी
- तेइसः स्वास्थ्य सेवालाई निजीकरण गर्ने अर्को खेल
शरद वन्त
- चौबीसः चिकित्सासम्बन्धी ऐन, व्यवहार र विसङ्गति
ध्रुबेशचन्द्र रेग्मी
- पच्चीसः चिकित्सक लाइसेन्स नवीकरण
डा. सुशील कोइराला
- छब्बीसः मेडिकल काउन्सिल स्वायत्त हुनर्ुपर्छ
डा. सुशील कोइराला
- भाग तीनः स्वास्थ्य सेवाको पहुँच
- सत्ताइसः औषधिको अभावमा रोल्पालीहरू
कुन्दन अर्याल
- अट्ठाइसः जनताको स्वास्थ्यमा खेलवाड
रमेश खड्का
- उनन्तीसः कोही नेपाली अन्धो बस्नुपर्दैन, उपचार उपलब्ध छ
सन्दुक रुइत
- तीसः ' भैगो ! चुरोट पिइराखून' धूम्रपान, नीति र सबैका लागि स्वास्थ्य
शान्ता बस्नेत दीक्षित
- एकतीसः धूम्रपानको यो प्रचार
मनिषा अर्याल
- बत्तीसः धामी झाँक्रीलाई डाक्टरी शिक्षा
रबि श्रेष्ठ
- तेत्तीसः एड्सः प्रचारको प्रचुरता
रमेश खड्का
- चौँतीसः औषधिको प्रयोग गर्नुअघि सोच्नुहोस् !
डा. अरूणा उप्रेती
- पैँतीसः ' पुरियाबन्द तयारी खानेकुराले केटाकेटीमा अरूचि पैदा गर्छ'
डा. सीताराम श्रेष्ठ
- छत्तीसः गर्भपातको अधिकारः एक सार्थक बहस
अस्मिता परिवार
- सैँतीसः विषसँग डरलाग्दो खेलवाड
विष्णुकुमार ज्ञवाली
- अठ्तीसः कीराकोर् इख तरकारीमा विष
हरिबहादुर थापा
- उनन्चालीसः औषधि व्यवसाय
शिव गाउँले
- चालीसः डाक्टरहरूको ओइरो लाग्दैछ
मनिष गौतम
- एकचालीसः रोगमाथि डाक्टरको बोझ
तोया दाहाल
- बयालीसः डाक्टरको भेषमा ज्यानमारा
शिव गाउँले
- त्रिचालीसः ' मालप्राक्टिस' र हामी डाक्टरहरू
डा. सुशील कोइराला
- चौवालीसः निरीह गाउँले डाक्टर
शैलेन्द्र बस्नेत
- पैँतालीसः नागरिकको घरदैलोमा स्वास्थ्य सेवा पुर् याउने उपायको खोजी
शरद वन्त
