शाही शासनमा स्वतन्त्र रेडियो : दमन र प्रतिरोधको कथा

 

स्थानीय प्रसारणको खास परिभाषा रेखांकन गर्ने एफएम रेडियो नै हुन्‍। प्रसारणको पेशागत स्वरूप पनि यिनैले पैदा गरेका हुन्‍ । तर २०६१ माघ १९ पछिको परिस्थिति भने बेग्लै रह्यो । त्यस दिनदेखि सुरु भएको राजाको प्रत्यक्ष शासनकालमा नेपाली मिडियाले निकै ठूलो हण्डर खानुपर्‍यो । त्यसमा पनि  एफएम रेडियो त शाहीसत्ताको आक्रमणको मुख्य तारो नै बनेका थिए । इतिहासको महत्वपूर्ण त्यो कालखण्डमा नेपालका स्वतन्त्र रेडियोले भोगेको दमन–चक्र र त्यसको प्रतिरोधमा भएका संघर्षको क्रमबद्ध प्रस्तुति हो यो पुस्तक— । राजाको प्रत्यक्ष शासनारम्भपछि नेपालका स्वतन्त्र रेडियोविरुद्ध भएको दमनको शृंखला, त्यसको प्रभाव, प्रतिरोध र रेडियो आन्दोलनमा भएको समर्थनका नालीबेलीलाई चार खण्डमा यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ । पाँचौँ खण्डमा दमन र प्रतिरोधको यो प्रकरणबाट सिक्नुपर्ने पाठलाई सामेल गरिएको छ । प्रसारण पत्रकारितामा सक्रिय पत्रकारले आफ्ना अनुभवका साथमा विभिन्न स्रोतसामग्रीलाई आधार बनाई पुस्तक तयार पारेका हुन्‍ । पत्रकारिताका विद्यार्थी, अध्येता, इतिहासकर्मी लगायत रेडियोबारे रुचि राख्ने सबै पाठकका लागि यो पुस्तक उपयोगी छ ।

विनोद ढुङ्गेल २०४५ सालदेखि विभिन्न दैनिक, साप्ताहिक, पाक्षिक, मासिक पत्रिका र रेडियोमार्फत पत्रकारितामा क्रियाशील छन् । हाल नेपाल एफएम ९१.८ का सम्पादक रहेका उनी शाही शासन सुरु हुँदासम्म कम्युनिकेसन कर्नरका सम्पादक थिए ।रेडियो नेपालबाट प्रसारण हुने समाचारमूलक कार्यक्रम घटना र विचारका सञ्चालक र नेपाल पत्रकार महासंघका केन्द्रीय सदस्य भइसकेका ढुङ्गेल शाही शासनले स्वतन्त्र रेडियोहरूमाथि गरेको दमनको प्रतिकारमा गठन गरिएको स्वतन्त्र रेडियो बचाऊ आन्दोलन, केन्द्रीय संर्घष समितिका सदस्य र स्वतन्त्र रेडियो पत्रकार संर्घष समितिका संयोजक हुन् । उनले पंक्षीजगत -२०६१) र फोटोग्राफी दिर्ग्दर्शन -२०६१) को सम्पादन तथा टेकोले धानेको घर -२०६१) को संयुक्त सम्पादन पनि गरेका छन् ।
 

• लेखकीय : दमन र प्रतिरोधको कथा - १
• एक : दमन - १३
  • भौतिक दमन - १९
  • राजधानीमा सैन्यराज - २१
  • राजधानीबाहिर ज्यादती - २५
  • कानुनी दमन - ३२
  • कानुनको सहारा - ३२
  • कानुनको नाममा स्वेच्छाचारिता - ४२
  • कानुनमाथि नै हमला - ४७
  • आर्थिक दमन - ६१
  • प्रतिकूल बजार - ६१
  • आर्थिक नाकाबन्दी - ६२
  • प्राधिकरणको नाममा षड्‍यन्त्र - ६४
  • शक्तिको चरम दुरुपयोग - ६८
  • समाचार बन्देजको बाटो - ६८
  • सत्ताको दुरुपयोग - ७८
  • हतियारको आवाज सुनाउने साधन - ८८
  • जनआन्दोलनसँगै दमन र प्रतिरोध - ९८
• दुई : दमनको असर - १०९
  • आमसञ्चारको चरित्र समाप्त - ११३
  • असत्यभित्र सत्यको खोजी - ११५
  • कारोबार कटौती - ११८
  • संकटमा रेडियो पत्रकारिता - १२२
  • विकल्पको खोजी - १२७
  • समाचारको भोक र राष्टि्रयता - १२८
  • प्रविधिमा प्रतिगमन - १३०
  • प्रस्तुतिका नयाँ उपाय - १३२
  • आत्मसंघर्ष - १३४
• तीन : प्रतिरोध - १३९
  • सडक संघर्ष - १४५
  • 'कू' विरुद्धको आन्दोलनमा रेडियो - १४५
  • रेडियोको विशिष्ट आन्दोलन - १५५
  • रेडियो पत्रकारहरूको सचेत भूमिका - १७६
  • स्टुडियोबाट अवज्ञा - १८५
  • कानुनी बाटो - १८७          
  • उपचारात्मक - १८९
  • प्रतिकारात्मक - १९७
  • स्वतन्त्रताका लागि संवाद - २१८
• चार : समर्थन स्वतन्त्रताका पक्षमा - २२५
  • राष्ट्रिय जीवनका विभिन्न अंग - २२६   
  • सञ्चार जगत् - २२६
  • अधिकार पक्षधर - २४०
  • राजनीतिक मुद्दा - २५७
  • विश्व भाइचारा - २६५   
  • सञ्चारजगत्‍  - २६६
  • अधिकारका पक्षपाती - २८५
  • देशको दृष्टिकोण - २९१   
  • समर्थनको विरोध - २९४
  • सुखद समापन - २९८
• पाँच : शाही सत्ताले सिकाएको पाठ - ३०३
  • सफलताको परिणाम - ३०३
  • चक्रवर्ती असरभित्र - ३०६
  • सबैको आफ्नै लडाइँ - ३०९
  • सबैका लागि, सधैँका लागि - ३१०
• सन्दर्भ सामग्री - ३१५
• अनुसूची
  1. स्वतन्त्र रेडियो बचाऊ आन्दोलन काठमाडौँ घोषणापत्र - ३२७
  2. स्वतन्त्र रेडियोहरूका तर्फबाट राजालाई चढाएको विन्तीपत्र - ३२९   
  3. स्वतन्त्र रेडियोको आत्मकथा - ३३३
  4. वार्ताका लागि स्वतन्त्र रेडियो बचाऊ आन्दोलन केन्द्रीय संघर्ष समितिको अवधारणा २०६२ - ३३५